Inteelt gebruikelijk in draverfokkerij

In de draverfokkerij wordt al heel lang en vaak intensief inteelt toegepast. Het mag een wonder heten dat het nog niet tot grote problemen heeft geleid, zoals in sommige andere fokkerijen. Het feit, dat zwakke broeders in onze prestatiefokkerij afvallen, heeft ons daarbij wel geholpen. In dit artikel gaan we het begrip inteelt nader beschouwen en ook de effecten ervan.

Als het om inteelt gaat denk ik vaak eerst aan hoe dat bij mensen is gesteld. We weten al heel lang dat inteelt niet goed is. 'Neef en nicht geeft scheef gezicht', klinkt het weleens in de volksmond. In de grondwet staat dat een huwelijk is verboden tussen broers, tussen zusters of tussen broer en zuster en ook tussen oom en nicht of neef, of tussen tante en nicht of neef. De Koning kan, om gewichtige redenen, dit verbod opheffen (art. 162-164 van het Burgerlijk Wetboek). In de kerk is een huwelijk tussen neef en nicht ook verboden en daar kan ook dispensatie voor worden verleend. Dit laatste is vaak gebeurd.
Vroeger was het in adelijke families wel gebruikelijk om binnen de familie te trouwen en zo hun rijkdom in stand te houden. Ook koninklijke families zijn vaak verwant vanwege uithuwelijking in verband met landsbelangen. Dat daar het gevaar van degeneratie in schuilt is bekend. In veel van deze families kwam de bloederziekte hemofilie voor, waarvan onder andere koningin Victoria een draagster was. Zij was trouwens getrouwd met haar neef Albert, niet uit berekening maar uit liefde.
Een ander voorbeeld is de bekende kunstschilder Henri de Toulouse-Lautrec. Zijn vader en moeder waren neef en nicht en als gevolg van deze en eerdere inteelt was bij Henri dwerggroei ontstaan. Maar de graaf kon wel mooi schilderen. Andere voorbeelden van ziektes en lichamelijke en geestelijke afwijkingen als gevolg van inteelt zien we in sommige beperkte leefgemeenschappen. Aan inteelt kleven dus gevaren en desalnietemin wordt het in de fokkerij van dieren vaak bewust toegepast.

Inteelt wordt toegepast om bepaalde gewenste eigenschappen (schoonheid, type, snelheid, karakter, etc) in een ras vast te leggen of te verbeteren. Als bepaalde rasverbeteraars meermalen voorkomen in een stamboom, dan wordt de kans groter dat het product ook de gewenste eigenschappen heeft. Als daarbij minder op andere, slechte eigenschappen wordt gelet, kunnen deze ook worden versterkt. Dat laatste zie we bijvoorbeeld vaak bij bepaalde honden- en koeienrassen, maar ook bij paardenrassen, die vooral op uiterlijk worden beoordeeld, zoals de Fries en de Show-Arabier.

We kennen allemaal de uitdrukking dat een paard bijv. 3 x 4 is ingeteeld op een bepaalde hengst. Dat betekent dat deze hengst in de 3e en de 4e generatie voorkomt. Vaak is zo'n paard dan ook nog bijv. 4 x 6 ingeteeld op een andere hengst of merrie. Soms wordt in plaats van het x-teken een +teken gebruikt. Met dit laatste wordt onderscheid gemaakt tussen vaderskant en moederskant en dat is eigenlijk wel van belang. Bijvoorbeeld 2 x 5 + 3 betekent dat het betreffende paard in de 2e en 5e generatie voorkomt aan vaderskant en in de 3e aan moederszijde.

Hambletonian 10
Bij de dravers is veel inteelt toegepast. In onze prestatiefoklcerij werd en wordt vooral gefokt op snelheid en uithoudingsvermogen. In de tweede helft van de 19e eeuw bleek de in 1849 geboren hengst Hambletonian 10 een top vererver te zijn. Hij was zelf 1x4 + 4x4 zwaar ingeteeld op de Engelse Volbloed Messenger. Hij werd al als 2-jarige op beperkte schaal ingezet voor dekdiensten en bleek uitstekende snelle dravers te brengen. Hij dekte steeds meer merries tegen een steeds hoger tarief. Zijn eigenaar William Rysdyk werd er rijk van. Totaal heeft de hengst in 24 dekseizoenen meer dan 1.300 veulens geproduceerd. Later werd veel op hem ingeteeld en als we met de stambomen van de huidige dravers ver genoeg terug gaan, zien we Hambletonian honderden keren verschijnen. In de stamboom van Trixton komt hij 3.086 keer voor, het dichtste bij in de 11e generatie! Messenger dus 4 keer zoveel. Deze hengsten hebben het draverras gevormd, maar dat is zo lang geleden, dat het tegenwoordig van weinig invloed is. We moeten het dichterbij zoeken.

Incest
De incestueuze fokkerij vindt plaats als de vader en de moeder nauw verwant zijn en het totaal van de hierna genoemde getallen 4 of minder bedraagt. Bijv. een vader gekruist met zijn eigen dochter (1 + 2 op hem), een vader gekruist met zijn eigen moeder (2 + 1 op de moeder) of halfbroer x halfzus (2 + 2). Fokker Huizinga liet in de jaren rond 1980 zijn fokmerrie Hidda Dear dekken door haar volle broer Gunnar Dear. Dat is (2 + 2 op de vader) + (2 + 2 op de moeder). Van de 5 producten uit deze uiterst incestueuze kruising, kwam alleen de eerste Utrillo Dear met 1.21,0 - Hfl. 9.500 tot enige prestaties. De andere 4 kwamen niet in de baan. Hieruit blijkt maar weer dat fokken geen optelsom is. Met het kruisen van volle broer en zus krijg je echt geen kloon, want hun genen zijn helemaal niet gelijk. Een ander voorbeeld is neef x nicht: (3 + 3 op hun opa) + (3 + 3 op hun oma), maar het lijkt op 2 + 2. Een voorbeeld hiervan is Laura Quick, de overgrootmoeder van Yostra Sammer, waarmee Herwin Benschop fokt. Laura Quick is van Quicksilver S uit zijn nicht Wilma Zora. Quick's moeder Baroline is een volle zus van Wilma Zora's moeder Zora. Incestproduct Laura Quick is de moeder van niemand minder dan Udo Quick. Zie de onderstaande stamboom. Een ander voorbeeld van incest is de moeder van Sharif di Jesolo, zie stamboom verderop. Het kan soms goed uitpakken, maar eigenlijk is incest onverstandig en het komt ook nauwelijks voor.

De stamboom van Laura Quick, de moeder van Udo Quick.

Boven: De crack Udo Quick was een zoon van de 'incest-merrie' Laura Quick.

Inteelt
We spreken van inteelt (inbreeding) als het totaal van de kruisingen 5 of 6 bedraagt, dus 1 + 4, 2 + 3, 3 + 3, etc. Hiervan zien we veel voorbeelden, vooral in de USA. De bekende Golden Cross uit de jaren 90, Valley Victory op een dochter van Speedy Crown, gaf voor zo'n product 4 + 2 inteelt op Speedy Crown. Voorbeelden van deze cross zijn Muscles Yankee, Bullville Victory, Victory Dream, Lindy Lane, Donerail en de Italiaan Record OK. Zulke inteelt wordt vaak en vooral in de USA toegepast om een goede drafactie en een hoge snelheid te verankeren. Dikwijls worden echter ook slechte eigenschappen mee verankerd of zelfs versterkt.

Line-breeding
In het Nederlands lijnfokkerij. Dit vindt plaats als het totaal van de inteelt op een bepaald paard 7 of 8 bedraagt, dus 3 + 4, 2 + 5, 4 + 4, etc. In de 4e generatie staan 16 voorouders en als daarvan 2 dezelfde zijn (4 + 4 of 4 x 4), kun je je afvragen hoeveel invloed dit nog heeft.

Outcross
Bij elke generatie verdubbelt het aantal voorouders: 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512, 1024, 2048, etc. Als in de 6e generatie een paard meerdere keren voorkomt, is dat van weinig invloed omdat er totaal 64 voorouders in deze generatie zitten. Er wordt gesproken van outcross wanneer de dubbele naam in de 4e generatie of verder staat, bijv. 4 + 5, totaal dus 9 of meer. Door alle inteelt in de afgelopen decennia is er in Noord-Amerika nauwelijks een volledige outcross-hengst voor een merrie te vinden. In Europa is dat geen probleem.

Locaties in de pedigree
Op welke plek in de stamboom de gemeenschappelijke voorouder zit, maakt niet zoveel uit wanneer het wat verder weg zit. Maar 2 + 3 is wel duidelijk anders dan 2 x 3, want bij de eerste gebeurt de inteelt in het bekeken individu zelf en in het tweede geval zit het alleen aan vaders- of moederskant. Dan is de inteelt al een generatie eerder toegepast en wordt er iets nieuws van de andere kant aan toegevoegd. Een mooi voorbeeld hiervan is een van de beste vaderpaarden in de tweede helft van de vorige eeuw, de Italiaan Sharif di Iesolo. Zijn vader was de Amerikaan Quick Song en zijn moeder de Franse merrie Odile de Sassy. Zie de bijgevoegde stamboom. Zij was 2 + 2 incestueus gefokt aangezien zowel haar vader als haar moeder Kairos als vader hadden. Als zoon van de Amerikaan The Great McKinney en de 3-voudig Prix d'Amerique-winnares Uranie was Kairos toentertijd wel de best gefokte draver van Europa en inteelt op hem was nog niet zo verkeerd. Deze incest bij Odile de Sassy werd bij haar zoon Sharif echter `verdund' of gecompenseerd met het `vreemde' bloed van Quick Song, waardoor deze inteelt (3x3) bij Sharif veel minder invloed had, dan wanneer Kairos bij hem zowel aan vaders- als aan moederskant had gestaan als 3+3.

De stamboom van Sharif di Iesolo, met incest op KAIROS bij zijn moeder,
die een product was van halfbroer x halfzus.

Boven: Sharif di Iesolo was jarenlang kampioen vaderpaard in Italië en heeft ook in Frankrijk
zijn stempel gedrukt via zijn (ABC-)zonen: And Arifant, Biesolo en Capriccio.
And Arifant is de vader van Goetmals Wood en de père-de-mère van Love You.

Stamboom kopiëren?
Pogingen van fokkers om de stamboom van een crack te kopieren in een eigen fokproduct zijn wel leuk om te zien, maar meestal niet succesvol. De genen van een paard laten zich niet dwingen door een stamboom. Elk individu is uniek en krijgt alle chromosomen en de hierop liggende genen direct van zijn ouders, niet van zijn (over) grootouders. Behalve de geslachtsgebonden eigenschappen, zoals de X-factor, zijn andere eigenschappen niet gebonden aan een positie in de stamboom. Het is allemaal een kwestie van toeval, behalve met sommige dominante eigenschappen, maar ook dat is niet te voorspellen. Ready Cash en Love You vererven beide hun sterk verschillende drafactie meestal op een dominante manier. Bold Eagle is van Ready Cash uit een dochter van Love You. Hij heeft de drafactie van zijn vader gekregen, misschien wel doordat dat dichterbij zit?

De X-factor
Een apart verhaal vormen de bijzondere eigenschappen op het X-chromosoom (bijv. een groot hart) en die lopen via bepaalde lijnen in een pedigree. Het gaat hierbij om de moeders en de moeders van de vaders. Je kunt intelen op deze eigenschap in plaats van op een individu. Je moet dan zorgen dat een hengst of merrie, waarvan je vermoedt dat die de X-factor bezit op de juiste plek komt te staan of zorgen dat een merrie met de X-factor aan boord op meerdere X-lijnen komt te staan. Dan wordt de kans op een topper groter. Zie de X-stamboom, hieronder. Aan dit fenomeen heb ik al diverse artikelen gewijd in eerdere Breeders Specials. Ze zijn nog te vinden op de website van de Fokkersvereniging, kijk onder de artikelen.

De X-plekken in de stamboom van een hengst

De website van The Bloodbank (www. blodbanken.nu) worden de pedigrees van veel bekende dravers geanalyseerd over vele (22) generaties. De productie van moeders staat er ook op, maar is niet altijd compleet. Naast koersprestaties van een individu vind je er ook veel informatie over zijn stamboom, zoals het percentage Amerikaans/Frans/Russisch bloed, het generatie interval (in jaren) over de laatste 4 generaties en het gemiddelde geboortejaar van de 4e generatie. Ook de X-factor kaart kun je in beeld brengen en een ander interessant getal is de inteeltcoëfficient, dat de mate van inteelt weergeeft. Bijvoorbeeld Pinkman heeft een inteeltcoefficient 14,68 % (4+3 op Garland Lobell en 5x3 op Baltic Speed) en Bold Eagle van 5,70 % (4+3 op Workaholic). Timoko heeft met 4,0 % een nog lagere inteeltcoefficient (5+5 op Atus II) en bij hem komt Hambletonian `slechts' 675 keer voor.

Gevaren
Zoals bekend kan inteelt leiden tot degeneratie. Er dreigen gevaren zoals gebrek aan hardheid, slechte gezondheid, beenstandafwijkingen, broosheid van de botten, OCD, slechte hoeven. Maar het is net alsof de natuur daar tegen in gaat, want vaak krijgen sterk ingeteelde individuen een verminderde vruchtbaarheid of ze zijn moeilijk drachtig te krijgen. Dat zagen we bij Speedy Somolli en zijn (klein)zoons. Het is zaak om niet met zwakke dieren door te fokken. In de USA dekken de populaire hengsten jaarlijks 200 merries of zelfs meer. De beste fokmerries gaan naar deze populairste (duurste) hengsten. In de Hambletonian zien we jaarlijks voornamelijk producten van 5 dekhengsten uit dochters van 5 andere hengsten. Er is veel van hetzelfde. Door de grote mate van inteelt en de beperkte genenpool is er in de USA wel een consistent draverras ontstaan. Er zijn veel goede paarden en de top is breed geworden. Maar het ras verbetert weinig meer en uitschieters worden zeldzaam. Het heeft zijn grenzen bereikt. Dat zien we aan het wereldrecord, dat nu in handen is van de Frans-Zweedse outcross Sebastian K. Uit de evolutietheorie weten we dat verbetering alleen mogelijk is met een grote bio-diversiteit, dus een brede genenpool en weinig inteelt. De Amerikanen zouden er goed aan doen om, net als de Europeanen, het aantal jaarlijkse dekkingen van een hengst te limiteren en ook `vreemd' Europees bloed te importeren. Het eerste zit niet in hun aard. Het laatste is al aan het gebeuren, met als recent voorbeeld International Moni, de zoon van Love You en Moni Maker. Na zijn succesvolle carriere van vorig jaar zal hij nu wel ter dekking komen. Wat de genenpool betreft staan wij er in Europa veel gunstiger voor, want er is hier een ruime variatie te vinden. Er is in het verre verleden veel uitstekend fokmateriaal geimporteerd uit de USA en gekruist met Europees bloed van inlandse rassen en Engelse Volbloeds. De Fransen hebben zich op een zijspoor gezet met hun eigen gesloten draverstamboek, maar toch is er in de loop der jaren veel Amerikaans bloed bijgemengd, waardoor het ras steeds grote kwaliteitsimpulsen heeft gekregen. De oude Europese kampioen Love You heeft 56 % Amerikaans bloed (vooral via grootmoeder Armbro Glamour en overgrootvader Speedy Somolli), zijn opvolger Ready Cash 46 % (vooral via Mickey Viking, Workholic en Florestan). Timoko heeft 35 % (dichtbij via Mickey Viking in 3e generatie en Quick Song in 4e generatie).

Tenslotte
Dit verhaal is zeker geen pleidooi tegen de Amerikaanse fokkerij. Je zal maar een Trixton, een Pinkman of een Propulsion fokken. Toch pleit ik, met het oog op de toekomst en de gevaren die op de loer liggen, wel voor verbreding van de genenpool. Kruising van het beste Amerikaans en het beste Frans geeft mijns inziens een grotere kans op verbetering van het draverras en de voorbeelden zijn er al in ruime mate. Je zal toch een Bold Eagle of een Readly Express fokken.........

Bronnen:
- www.wikipedia.nl
- www.blodbanken.nu

Boven: Bold Eagle, 53 % Amerikaans, 47 % Frans
Hij is 4+3 ingeteeld op de Amerikaan Workaholic.

terug naar de artikelen

terug naar overzicht Fokkersogen

terug naar het Nieuws

© Copyright Fokkersvereniging